Bee-line essay, "Lot, toeval?"

*** Lot nummer9

(verwijst naar punt 9 van mijn goede voornemens)

Ik vat de koe bij de horens nu ik nog fris ben en het jaar jong.
Overtuigd dat dit door M. als een eerste ijdele poging wordt afgedaan, bereid ik me voor op een maandenlange polemiek- die zich hopelijk binnenshuis zal afspelen, hoor ik jullie al zeggen.
Worden wij, mensen, enkel met Toeval geconfronteerd of bestaat er ook zoiets als het Lot?

*** deus ex machina

Een vliegtuig vertrekt met 247 passagiers aan boord.
Drie mensen missen de vlucht door oponthoud in het autoverkeer.
Het vliegtuig crasht boven de oceaan, alle passagiers komen om.
De vraag is:
"Hebben die 3 gewoon geluk gehad omdat ze toevallig het vliegtuig misten of was het (nood)lot in het spel?"

Voor M. is dit zo klaar als een Tiens suikerklontje: puur toeval.
En ze voegt er met een waarschuwende blik aan toe het niet in mijn hoofd te halen ook maar één poging te ondernemen om haar te overtuigen dat er hier sprake is van het lot.
Heel bemoedigend, we zijn weer vertrokken voor een open debat van het type "heb ik gelijk of heb ik gelijk", fluister ik in mezelf.
Dit onschuldig lijkend voorbeeld heeft blijkbaar een gevoelige snaar geraakt want haar toonzetting gaat in crescendo verder:
"Het is toch op z'n minst gezegd pretentieus indien die overlevenden zouden beweren door het lot te zijn gespaard.
Dit zou immers suggeren dat zij meer waard waren dan die 247 anderen, dat zij en zij alleen het 'verdienden' ongedeerd te blijven."
Er is geen houden meer aan, ze slaat alle registers open:
"Dus als iemand het slachtoffer wordt van een zwaar ongeluk, heeft ie het ook verdiend en is het maar normaal dat zo iemand zich schuldig voelt.
Eh, zo is 't zeker: als ik de straf heb verdiend, ben ik ook schuldig?"

Ik trek mijn hoofd instinctief zo ver mogelijk tussen mijn schouders, bevreest dat nu elk ogenblik een bliksemschicht uit de hemel ons treffen zal.
Een seconde later besef ik echter dat haar toorn zich blind op mij heeft gericht, alsof ik de verpersoonlijking zou zijn van de "deus ex machina" die al dit mensenleed dan veroorzaakt.
Mijn overlevingsinstinct maant mij tot ogenblikkelijke actie.
Ik moet standepede van tactiek veranderen, ik haal dit anders nooit.
"Misschien is dit wel een slecht voorbeeld" opper ik aarzelend en voel meteen een lichte luwte.
"Het is natuurlijk duidelijk dat iemand die gelooft in karma, reïncarnatie of hogere machten dit zal toeschrijven aan het lot, for the rest of us is dit toeval."
Mijn mannelijke trots neemt me te grazen voor ik er erg in heb met het betweterig besluit:
"En toch bestaat er een vorm van lot, een niet-spirituele vorm. Ik kom hier nog op terug, eerst eens goed nadenken."

*** het godloze lot

Waar haalt een atheïst, een godloze, een ketter of een geus de mosterd?
Welk verlicht brein vol filosofische spitsvondigheden kan hier soelaas brengen?
Goeie ouwe Karl M.?
Dat wordt onmiskenbaar rommelen op zolder tussen massa's verhuisdozen vol boeken die de benedenverdieping niet hebben gehaald.
Sporen naar begrippen als de menselijke Wil, Vrijheid en Determinisme, in de hoop te stuiten op een gebruiksklaar voorbeeld.
Dat is het laatste wat ik me op een zondagse rustdag wil aandoen, gun ik mezelf in alle mildheid.
Mijn hoofd breken op onleesbare hoogdravende rhetorieken is een lot dat ik mij wens te besparen.
Verdomme, lees het tweede deel van die laatste zin nu nog eens over. That's it!
Valt ook bij u de eur ...eka kreet te horen? Als dit geen toeval is.
Neen?
Ik geef een voorbeeld (*).

De bedrijfswereld hanteert de laatste jaren weer een nieuw dictaat en legt dit mooi gladgestreken op aan het personeel: flexibiliteit.
(Een idee ontstaan uit het brein van een $$goeroe uit de niet te stoppen denktank binnen De Vlerick School voor Management, aka het vlaams bordeel van kennis?)
Niet de midden- of hogere klassen zijn de eerste slachtoffers van die eis tot flexibilisering. Zij kunnen die in grote mate zelf invullen.
Maar voor lagere klassen is flexibilisering niets anders dan een lot dat zij moeten ondergaan en waarbij zij er de controle over hun tijd bij inschieten.

Als dit geen vermenselijkte variant van het lot is.
Of zeg ik beter een ver-maatschappelijk-te variant?

Een lot zonder schuld(gevoel): ik zit op rozen.
Het debat kan heropend worden.

*** Klaar is Kees

Men ontmoet elkaar toevallig (in de meeste gevallen), men huwt uit vrije wil (enkele uitzonderingen zoals zwangerschap niet te na gesproken), men wordt met enig geduld en menig compromis lotgenoten en het is de/het ... die/dat bepaalt of ééntje zijn lot na verloop van tijd in eigen handen neemt.
Of anders gesteld:
"Why do jewish men always die before their wives?"
Is dit fenomeen te wijten aan:
1. de vrije wil van de joodse man?
2. het toeval?
3. het lot?

Het antwoord is te lezen op de Bee-poll nadat je zelf je stem hebt uitgebracht.
De poll wordt afgesloten op 21/01/02 om 22:00.

---
*)
mede dankzij een fragment uit Koen Raes' essay 'De tafels van onthaasting' , 'Verschaalde waarden' - Uitgeverij Pelckmans, 2001.